NASA’nın iki astronotu, Uluslararası Uzay İstasyonu’nda (ISS) planlanandan fazla süre kalıyor ve uzayda mahsur kalan ilk astronotlar değiller… muhtemelen sonuncuları da olmayacaklar.

Hepimiz benzer durumlarla karşılaştık… bozuk bir trende saatlerce mahsur kalmak, bir yazılım güncellemesi nedeniyle havaalanında terk edilmek ya da en unutulmazı, yaşlanan bir askeri nakliye uçağının motoru yanınca Falkland Adaları’nda mahsur kalmak. En azından etrafta penguenler vardı.
Bu nedenle, NASA astronotları Sunita Williams ve Butch Wilmore için bir düşünün; sekiz günlük Uluslararası Uzay İstasyonu (ISS) görevlerinde iki ayı aşmış durumdalar. Onları oraya götüren Boeing’in yepyeni Starliner uzay aracının, onları güvenli bir şekilde Dünya’ya geri getiremeyeceği düşünülüyor.

NASA’nın 7 Ağustos’ta düzenlediği basın toplantısında, üst düzey yetkililer Starliner’ın çoklu iticilerindeki bileşenlerle ilgili sorunları ayrıntılarıyla anlattılar. İtici sisteminde sızıntılar vardı ve bazı iticiler kapanmıştı. Yerde yapılan kapsamlı testlere rağmen, mühendisler hâlâ sorunun arkasındaki fiziği anlamış değiller. Bu arada, yörüngede yapılan testler, iticilerin uzayda şimdi iyi çalıştığını gösteriyor ve bu da kafa karışıklığını daha da artırıyor.

Mühendisler itici sistemine güvenene kadar, Williams ve Wilmore’un Starliner ile hemen eve dönmesi giderek daha az olası görünüyor. Nihai bir karar henüz verilmemiş olsa da, olası senaryolardan biri, uzay aracının mürettebatsız olarak Dünya’ya geri gönderilmesi olabilir.

NASA’nın uzay operasyonları direktörü Ken Bowersox, “Son bir-iki haftadaki gelişmelere dayanarak, Starliner’ın mürettebatsız dönüş olasılığımız biraz daha arttı,” dedi ve ekledi: “Bir noktada Butch ve Suni’yi eve getirmemiz gerektiğini biliyoruz.”

Ancak bu hemen olmayabilir. Eğer Starliner boş olarak geri dönerse, NASA, sadece iki astronotla bir dört kişilik SpaceX Crew Dragon uzay aracı göndermeyi planlıyor. Williams ve Wilmore, 2025 yılı Şubat ayına kadar istasyonda kalacak ve onlarla birlikte dönecek. ISS’deki diğer dört NASA astronotu Eylül ayında Dünya’ya döneceği için, ISS’de dört astronot ve üç Rus kozmonot (toplamda yedi kişi) kalacak.

“Onlar oradayken, fazladan iş gücüne sahibiz, bu nedenle daha fazla iş yapabilirler, ama aynı zamanda daha fazla tüketim malzemesi ve erzak kullanıyorlar,” diyor Bowersox. “Bir noktada normal mürettebat boyutuna geri dönmemiz gerekiyor.”

Ancak, mahsur kalmak için daha kötü yerler de var. 2020-21 yıllarında ISS’de altı ay geçiren NASA astronotu Victor Glover, Haziran ayında Starliner fırlatılmadan kısa bir süre önce Space Boffins Podcast’e, “Uzay istasyonu aslında şimdi yedi yatak odalı, üç banyolu bir süit,” dedi.

İçerisi biraz kalabalık olabilir, ancak pencerelerden aşağıdaki Dünya’ya bakış gerçekten büyüleyici. Su bol ve yakın zamanda yapılan bir yeniden ikmal görevi sayesinde yeterince yiyecek de var. Ve içerisi biraz kalabalık olabilir, ama pencerelerden aşağıdaki Dünya’ya bakış gerçekten büyüleyici. Astronot Nicole Stott, bir keresinde Dünya’nın mavi mermerine bakarken işe geri dönmeyi hatırlamak için alarm kurması gerektiğini söylemişti.

“Uzaydaki astronotlar oldukça mutlu,” diyor Florida’dan fırlatmaları takip eden SpaceUpClose adlı uzay haberleri sitesinin kurucusu ve editörü Ken Kremer. “Birçok insan onların mahsur kaldığını düşünüyor, ama öyle değiller.”

“Kremer, “Sorunları küçümsemek istemem, ama bu asla sekiz günlük bir görev olmamalıydı,” diyor ve ekliyor: “Her ikisi de daha önce altı aylık görevler yaptı ve bu yüzden daha uzun bir göreve atanmış olmaları gerekiyordu.”

Çoğumuz iptal edilen bir tren ya da havaalanında geçirilen bir gece gecikmesinden sinirlenip üzülsek de, astronotlar en yüksek düzeyde eğitim almış ve hemen her duruma hazırlıklı insanlardır.

“Biz profesyonel risk alıcılarıyız,” diyor Glover. “Riskleri en aza indirmek için elimizden geleni yapıyoruz ama uzaya gitmek risksiz değil.”

Williams ve Wilmore, NASA’nın en deneyimli astronotlarından ikisi ve görev planlayıcıları durumu en iyi şekilde değerlendirmek için çalışıyorlar, onları günlük programa entegre ediyor ve Starliner’ı test etmede uzmanlıklarından yararlanıyorlar. Astronotlar aynı zamanda istasyonun bakımına yardımcı oldular, uzay elbiselerini tamir ettiler, bilimsel deneyler yaptılar ve hatta biraz Olimpiyat antrenmanı için zaman ayırdılar.

Durumun bir benzeri geçmişte yaşandı ve çok daha kötü olabilirdi.

“Onlar harika ekip üyeleri, harika astronotlar, Starliner’ı uçurmada mükemmeller,” diyor Uluslararası Uzay İstasyonu programının yöneticisi Dana Weigel, bu ayın başlarında yapılan bir brifingde. “Her zaman yedek planlarımız var… [ISS bilimsel deneyleri için] tamamen eğitim aldılar ve gideceğimiz her yol için hazırlar.” Astronotların istasyonla ve iç işleyişiyle tanışıklıkları, onları hızlı bir şekilde günlük işlerde görevlendirmelerini sağladı; örneğin kargo düzenleme, yiyecek malzemelerini ayırma ve ekipman raflarını derinlemesine temizleme gibi. Ayrıca gelişmiş mikrogravite sıhhi tesisat becerileri de kullanıldı.

Genellikle istasyonda astronotların teri ve idrarı içme suyuna geri dönüştürülür, ancak yakın zamanda bir arıza nedeniyle mürettebatın idrarı depolamak zorunda kaldığı bir durum ortaya çıktı, bu da iki ekstra mürettebatla zaten dar olan bir ortamda ideal değil. Yanlarında yedek parçalar ve yakın zamanda yapılan tedarik görevi ile gelen ek ekipman ile Williams ve Wilmore sistemi düzeltmeye çalışıyorlar.

Uzay istasyonunun başarısı ve görevlerde çalışan herkesin profesyonelliği göz önüne alındığında, bu tür dramatik olayların nadir olduğunu söylemek çok şey ifade ediyor. Kasım 2000’den beri her zaman uzayda yaşayan ve çalışan insanlar olduğunu unutmak kolay olabilir. Ancak durumun bir benzeri geçmişte de yaşandı ve çok daha kötü olabilirdi.

Sovyet kozmonotu Sergei Krikalev, Mayıs 1991’de Mir uzay istasyonuna gitmek üzere uzaya çıktığında, birkaç ay yörüngede kalmayı planlıyordu. Görevin ilk haftaları planlandığı gibi gitti ve ilk İngiliz astronot Helen Sharman’ın uçuşunu içeriyordu. Bu arada, Krikalev’in ait olduğu ülke, Sovyetler Birliği, parçalanmaya başlamıştı. Ağustos ayında, Moskova’nın sokaklarında tanklar dolaşırken, komünist sertlik yanlıları Sovyet lideri Mikhail Gorbachev’e karşı bir darbe girişiminde bulundular.

“Eşim görev kontrol merkezinde çalışıyordu ve onlar bizim için endişeleniyorlardı, biz de onlar için endişeleniyorduk – karşılıklı bir endişe,” dedi Krikalev, 2019’da Moskova’da onu ziyaret ettiğimde. “Yerdeki tüm bu kargaşayı ve belirsizliği duyduk ve tabii ki arkadaşlarımız, akrabalarımız, ebeveynlerimiz hakkında endişeliydik.”

Dört ay sonra Sovyetler Birliği tamamen çöktü ve tedarik gemileri fırlatılmaya devam etti, ancak Krikalev ve meslektaşı Aleksandr Volkov’un ne zaman geri dönecekleri konusunda bazı belirsizlikler vardı. Sovyetlerin fırlatma ve iniş alanı artık yeni bağımsız bir ülke olan Kazakistan’daydı, bu da Rus hükümetinin uzay programını sürdürmek için bir anlaşma yapmasını gerektiriyordu.